ارزیابی عملکرد کارکنان (Performance Appraisal) به منظور ارزیابی کیفیت عملکرد یک کارمند و بهبود آن و همچنین بهره‌وری سازمان، انجام می‌شود. ارزیابی عملکرد، روشی سیستماتیک است که عملکرد یک کارمند را بر اساس مبانی مختلف تجزیه و تحلیل می‌کند و به منابع انسانی و سازمان‌ها اطلاعاتی ارائه می‌دهد. این نوع ارزیابی معمولاً به صورت سالانه انجام می‌شود و نه تنها عملکرد حرفه‌ای کارمند، بلکه جنبه‌های زندگی شخصی‌اش را نیز در زمینه‌هایی از جمله نگرش و شخصیت مورد ارزیابی قرار می‌دهد. هدف از بهترین روش ارزیابی عملکرد، اما بهترین روش ارزیابی عملکرد چیست؟ بهترین راه ارزیابی عملکرد کدام است؟ در این مقاله به تشریح روش‌های مختلف ارزیابی عملکرد و انتخاب بهترین راهکار خواهیم پرداخت.
عملکرد به معنای تلاش کارمند برای اجرای وظایف و مسئولیت‌های خود و همکاری با سازمان به منظور رسیدن به اهداف تعیین‌شده است. ارزیابی عملکرد به معنای بازبینی و اندازه‌گیری میزان بهره‌وری کارکنان است. ارزیابی عملکرد کارکنان معمولاً به منظور بهبود عملکرد، ارتقای رتبه، تصمیم‌گیری‌های مربوط به حقوق و مزایا و نیز انجام همکاری‌های متقابل میان کارکنان و سازمان انجام می‌شود. بهترین راهکار ارزیابی عملکرد پرسنل توسط واحد منابع انسانی یا مدیران مستقیم انتخاب می‌شود و هدف اصلی آن نظارت بر عملکرد کارکنان و بهبود آن است. بسیاری از شرکت‌ها از یک سیستم ارزیابی عملکرد کارکنان بهره می‌برند که در آن عملکرد کارکنان به‌طور منظم (معمولاً یک بار در سال) بر اساس شاخص‌های ارزیابی مشخصی بررسی می‌شود.
مزایای ارزیابی عملکرد چیست؟
بهترین روش ارزیابی عملکرد کارمندان می‌تواند به عنوان یک سرمایه‌گذاری برای شرکت در نظر گرفته شود. به‌طور کلی، ارزیابی عملکرد کارمندان باعث افزایش بهره‌وری، بهبود فرآیند‌ها، تشویق کارکنان و انجام تصمیم‌گیری‌های منطقی در سازمان می‌شود و از این رو به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری برای شرکت قابل توجیه است و به‌صورت عمده از مزایای زیر برخوردار است:
1. افزایش بهره‌وری
2. انگیزش کارکنان
ارزیابی عملکرد به شناسایی کارکنان با عملکرد برتر و نیز کسانی که نیاز به رشد دارند کمک می‌کند. افراد با بازخورد مناسب می‌توانند عملکرد خود را بهبود داده و بخشی از پتانسیل خود را بیشتر بروز دهند.
فرآیند ارزیابی عملکرد، به کارمندان اجازه می‌دهد تا به‌وضوح اهداف و انتظارات سازمان را درک کنند. ارزیابی عملکرد منظم می‌تواند انگیزه و تعهد کارمندان را بهبود داده و احساس تعلق آنها به سازمان را افزایش دهد.
3. انطباق با اهداف استراتژیک
4. تشویق به کارکرد بهتر
با ارزیابی عملکرد، سازمان می‌تواند اطمینان حاصل کند که عملکرد کارکنان با اهداف استراتژیک سازمان هماهنگی دارد. این فرآیند به مدیران کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های مناسب و هدفمند در خصوص منابع و سیاست‌های سازمانی انجام دهند.
ارزیابی عملکرد به مدیران اجازه می‌دهد تا افراد با عملکرد برتر را به‌درستی تشویق کنند و از انگیزه‌های غیرمالی مانند ترقی، افزایش حقوق و پاداش‌های اضافی بهره‌مند شوند.
• روش های ارزیابی عملکرد
ارزیابی عملکرد کارمندان، یک ابزار قدرتمند برای بهبود بهره‌وری، انگیزه‌بخشی و ارتقاء سازمان است که باعث توجیه سرمایه‌گذاری در این فرآیند می‌شود. تا به امروز روش‌های مختلفی در این زمینه عرضه شده است. ابتدا به معرفی چند روش رایج و سپس به معرفی بهترین روش ارزیابی عملکرد می‌پردازیم:
1. روش مرکز سنجش
2. روش رتبه‌بندی
روش مرکز سنجش، یک روش ارزیابی عملکرد است که برای آزمایش یک کارمند بر اساس شرایط اجتماعی و تعاملات میان افراد استفاده می‌شود. کارفرمایان از این روش برای ارزیابی کارمندان خود استفاده می‌کنند تا بفهمند که کارمندان در یک شرایط خاص، چگونه عملکرد خود را انجام می‌دهند.
از طریق روش مرکز سنجش، کارفرمایان، با شخصیت کارمندان خود به‌طور مستقیم آشنا می‌شوند. این روش به‌ویژه رای شناسایی مهارت‌های ارتباطی، تعاملات میان فردی، و روحیه کاری فرد مناسب است.
روش رتبه‌بندی یک روش ارزیابی عملکرد ساده و گذشته‌گرا است که به‌طور موثری دو کارمند را بر اساس مبانی مختلف با یکدیگر مقایسه می‌کند؛ این روند ادامه پیدا می‌کند تا دو کارمند آخر با یکدیگر مقایسه شوند. در این روش، کارمندان بر اساس عملکردشان در یک یا چند معیار ارزیابی، مانند بهره‌وری، تولید، کیفیت کار، انضباط، تعهد و…، رتبه‌بندی می‌شوند. معمولاً این رتبه‌بندی‌ها توسط مدیران مستقیم کارمندان انجام می‌شود.
3. روش حادثه‌ی بحرانی
4. روش بازخورد ۳۶۰ درجه
در این روش، عملکرد کارکنان بر اساس رفتارهای حیاتی و اساسی آنها به خوبی شرح داده می‌شود و از هر دو جنبه‌ی مثبت و منفی ارزیابی مورد نظر قرار می‌گیرند. این امر به کارفرما این امکان را می‌دهد تا با دقت و صداقت با عملکرد کارمندان آشنا شود. در روش حادثه‌ی بحرانی، رفتارهای شغلی و عملکرد واقعی کارمندان بر اساس مواردی که در طول زمان رخ داده‌اند، مورد بررسی قرار می‌گیرد. این موارد معمولاً بر اساس رویدادها، اتفاقات و عملکرد‌های مهم در نقاط کلیدی شغلی کارمند قرار می‌گیرند.
روش بازخورد ۳۶۰ درجه را تقریبا می‌توان بهترین روش ارزیابی عملکرد نامید، که به طور کامل و جامع عملکرد کارمند را ارزیابی می‌کند. این تکنیک به منابع انسانی این امکان را می‌دهد که از طریق ذینفعان مختلف داده‌های مربوط به عملکرد فرد را جمع‌آوری کند؛ از جمله اعضای تیم، ناظران، مشتریان و دیگر افراد ذینفع.
با استفاده از این روش، عملکرد کارمند از چندین زاویه بررسی می‌شود و این باعث می‌شود دید گسترده‌تری از عملکرد و مهارت‌های فرد به دست آید. این روش یکی از بهترین راه‌های روش ارزیابی عملکرد به‌ویژه برای سنجش مهارت‌های بین فردی، توانایی‌های تیم‌سازی و رضایت مشتری است.
همانطور که گفته شد روش‌های مختلفی را می‌توان به عنوان بهترین شیوه ارزیابی عملکرد معرفی کرد. اما تقریبا می‌توان گفت روش بازخورد ۳۶۰ درجه بهترین روش ارزیابی عملکرد است. در روش بازخورد ۳۶۰ درجه، نظرات و بازخوردهایی که از افراد مختلف جمع‌آوری می‌شود، معمولاً به صورت ناشناس و محرمانه انجام می‌شود، که به کارمند اطمینان می‌دهد که ارزیابی عادلانه‌ای از عملکردش انجام شده است و می‌تواند بدون فشار و ترس از عقب‌ماندگی، به بهبود عملکرد خود بپردازد. به‌طور کلی، روش بازخورد ۳۶۰ درجه، ابزاری کارآمد و جامع برای ارزیابی عملکرد کارمندان است که به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد تا از نقاط قوت و ضعف کارمندان آگاه شده و اقدامات بهبودی را انجام دهند.
جمع‌بندی
هر روش ارزیابی عملکردی خاص به مزایا و محدودیت‌های خود دارد، اما استفاده از ترکیبی از این روش‌ها می‌تواند به مدیران امکان ارائه تصویر کامل‌تری از عملکرد کارمندان و ارتقای بهره‌وری سازمانی را بدهد. با انتخاب بهترین روش ارزیابی عملکرد ، سازمان‌ها می‌توانند به بهبود عملکرد کلی کارمندان و سازمان‌های خود بپردازند. در مطالب ذکر شده با اشاره به مزایا و معرفی روش ها امیدواریم که بتوانید بهترین شیوه ارزیابی عملکرد مناسب سازمان خود را پیدا کنید.
