قبل از ورود به مسیر تحول دیجیتال، نیاز به تدوین یک استراتژی تحول دیجیتال دارید. این استراتژی یک طرح یا برنامه‌ی جامع است و اهداف، وضعیت فعلی و نحوه‌ی حرکت سازمان در این مسیر را نشان می‌دهد. هدف استراتژی دیجیتال نیز بهبود فرآیندهای کسب و کار و توسعه‌ی قابلیت‌ها و خدمات آن مطابق با تکنولوژی‌های دیجیتالی جدید است. توجه داشته باشید که استراتژی‌های موفق باید بتوانند یک پل ارتباطی میان تمامی حوزه‌های سازمان از جمله منابع انسانی، فناوری اطلاعات، پشتیبانی، تولید و فروش، بازاریابی و غیره باشند. همچنین این برنامه‌ها به صورت کوتاه‌مدت یا بلندمدت تدوین می‌شوند و چالش‌ها و موانع احتمالی هر شرکت را تجزیه و تحلیل می‌کنند. بنابراین اگر قصد دارید درباره استراتژی تحول دیجیتال بیشتر بدانید، با بیت اند در ادامه‌ی مطلب همراه شوید.
تحول دیجیتال چیست؟
تحول دیجیتال (Digital transformation) به معنای تطبیق تمامی جنبه‌های یک سازمان با تکنولوژی‌ها و فناوری‌های دیجیتالی جدید است. لازمه‌ی این کار نیز اعمال تغییرات نوآورانه بر بخش‌های مختلف هر کسب و کار از جمله بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، محصولات و خدمات، فرهنگ سازمان، تعاملات با مشتریان و غیره است. هدف تحول دیجیتال نیز به کارآمدتر شدن فرآیندها و افزایش بازدهی و بهره‌وری سازمان‌ها اشاره دارد.
روش های تدوین استراتژی تحول دیجیتال
راهکارهای تحول دیجیتال با چشم‌اندازی آغاز می‌شوند که بیان می‌کنند چگونه از فناوری‌های دیجیتالی برای دستیابی به اهداف استراتژیک بر اساس مدل کسب و کار خود استفاده کنیم. بنابراین پیاده‌سازی فناوری‌های پیشرفته، صرف نظر از اینکه چقدر امیدوارکننده هستند و چه مقدار نرخ بازگشت سرمایه (ROI) را به سازمان می‌دهند؛ منجر به تحول نخواهد شد.
نایجل فنویک، تحلیل‌گر شرکت فورستر ریسرچ (Forrester Research) در سخنرانی‌های خود همواره می‌گوید:«چیزی که هر شرکتی به آن نیاز دارد، یک استراتژی تجاری محکم است که بر اساس قابلیت‌های دیجیتالی به‌روز ساخته شده است.» موارد زیر مراحلی هستند که هر سازمان باید در هنگام توسعه‌ی یک برنامه‌ی استراتژی تحول دیجیتال آماده انجام آن‌ها باشد:
- درک واضح و کاملی از بازار رقابتی و جایگاه سازمان در آن داشته باشید؛
- مشتریان بازار هدف کسب و کار خود را بشناسید؛
- تحلیل کنید که روند بازار به چه سمتی است تا سازمان بتواند طبق آن تغییرات خود را اعمال نماید؛
- یک طرح کلی از اهداف سازمان ایجاد کنید. به عنوان مثال: چگونه محصولات و خدمات شرکت باید برای برآورده کردن نیازها و انتظارات مشتریان تکامل یابد؟
- یک نقشه‌ی راه برای اجرای استراتژی دیجیتال ایجاد کنید که مسیری برای حرکت از وضعیت فعلی به آینده را ارائه می‌دهد؛
- به عنوان بخشی از این برنامه‌ریزی استراتژیک، مدیران باید قابلیت‌های موجود در سازمان را ارزیابی کنند. به عنوان مثال: بررسی مهارت‌های کارکنان و وضعیت بخش فناوری اطلاعات؛
- مدیران باید بیان کنند که چه قابلیت‌های اضافی مورد نیاز است و برنامه‌ای برای دستیابی به آن توانایی‌ها طراحی کنند؛
- استفاده از روش‌های سنتی مدیریت پروژه و همچنین تکنیک‌های جدید مانند روش چابک می‌توانند سبب ایجاد تغییرات مثبت در فرهنگ، منابع انسانی و فناوری‌های شرکت در آینده شود؛
- از آنجایی که اعمال تغییرات زمان‌بر است و امکان بروز اختلالات مختلف وجود دارد؛ سازمان‌ها باید فرآیند اجرای استراتژی‌ها را به طور مداوم ارزیابی کنند. همچنین باید نظارت کافی بر روی آن داشته باشند و در صورت لزوم، راهکارها را به‌روز کنند.
در ادامه با دیگر روش‌های استراتژی تحول دیجیتال آشنا خواهید شد.
نیازها و اهداف کسب و کار را مشخص کنید.
درک این نکته حیاتی است که استراتژی تحول دیجیتال راه‌حل کوتاه‌مدت برای مشکلات فوری نیست؛ بلکه توسعه‌ی یک رویکرد بلندمدت برای بهینه‌سازی فرآیندهای کسب و کار شما است. بنابراین در ابتدا بهتر است برای ورود به حوزه‌ی بهبود تجربه مشتریان و منابع انسانی شرکت خود، به پرسش‌های زیر پاسخ دهید. این سوالات به شما کمک می‌کنند نیازها و اهداف سازمان را از تدوین استراتژی دیجیتال مشخص کنید:
- چه چیزهایی را می‌توان از نظر کارایی در سراسر سازمان بهبود دهیم؟
- در چه زمینه‌هایی می‌توان اقدامات را برای افزایش بهره‌وری و حفظ مشتریان انجام داد؟
- کدام مناطق بهترین ROI را دارند؟
- چه بخش‌ها و فرآیندهایی را می‌توان با استفاده از فناوری دیجیتال حذف کرد؟
- چه داده‌هایی را جمع‌آوری می‌کنیم که در حال حاضر از آن‌ها استفاده نمی‌کنیم؟
موانع و فرصت‌ها را شناسایی کنید.
شما باید فرصت‌هایی را که برای دستیابی به رویکردهای دیجیتالی جدید برای ادغام با روند سازمان شما وجود دارند؛ پیدا کنید. این فرصت‌ها می‌توانند در طول زمان سبب تسهیل در پروسه‌ی انتقال سیستم کلی شرکت به یک اکوسیستم دیجیتالی شوند. برای این کار بهتر است موانعی که در این مسیر وجود دارند را شناسایی کنید و از فرصت‌ها کمک بگیرید. در زیر مهم‌ترین نکاتی را که باید در این زمینه به خاطر داشته باشید مشاهده می‌کنید:
- چه موانع اجرایی و عملیاتی باید برطرف شوند؟ بودجه، منابع، عدم تمایل به مشارکت و غیره را در نظر بگیرید.
- چگونه بخش‌های مختلف مجموعه را از جمله IT، بازاریابی، فروش، حسابداری، مالی و سایر عملکردهای سازمان را متحد کنیم؟
- چه فناوری‌هایی را می‌توان حفظ کرد؟
- چه نرم افزارهای دیجیتالی جدیدی باید جایگزین شوند یا برای تقویت زیرساخت‌ها به کار روند؟
رقبا و بازار هدف را ارزیابی کنید.
استراتژی تحول دیجیتال شما باید مشتری محور باشد. به خاطر داشته باشید که مشتریان همیشه به دنبال چیزی متفاوت یا کالایی شخصی‌سازی شده برای خود هستند. بنابراین تجزیه و تحلیل روندهای فعلی بازار به شما کمک می‌کند تا استراتژی تحول دیجیتالی مرتبط‌تری ایجاد کنید. همچنین باید شکاف‌ها و کاستی‌هایی را که بر تجربه مشتری اثر منفی دارند، بهینه کنید. در زیر برخی از راهکارهای تحول دیجیتال را در این زمینه مشاهده می‌کنید:
- رقبای شما چه کاری انجام می دهند یا چه خدماتی ارائه می دهند که برند شما به دلیل محدودیت های تکنولوژیکی قادر به انجام آن نیست؟ تعیین مرزهای جدید برای بازار خود و آنچه که برای رقابتی ماندن باید اجرا کنید، می‌تواند به شما کمک کند تا اهداف تحول دیجیتال را تقویت کنید.
- چه فناوری‌های جدیدی در بازار هدف به کار گرفته می‌شوند و شما چگونه می‌توانید از این منحنی جلوتر باشید؟
برای تغییر فرهنگ سازمان آماده شوید.
یکی دیگر از راهکارهای تحول دیجیتال این است که تمامی افراد شرکت خود را با این تغییرات همراه کنید؛ چرا که یکی از عوامل کلیدی در یک تحول موفق، سازگاری فرهنگ شرکت است. به عبارتی دیگر تغییر فرهنگ مانعی است که کسب و کار شما باید بر آن غلبه کند. برای این کار اطمینان حاصل کنید که تمامی کارمندان دلایل این تغییرات را درک کرده‌اند و پذیرای آن هستند. توجه داشته باشید سازمانی که فرهنگ آن بتواند این تغییرات را بپذیرد و کارکنان را در راستای تحول دیجیتال ترغیب کند؛ احتمال بیشتری وجود دارد که به موفقیت برسد.
فناوری‌های دیجیتالی خود را انتخاب کنید.
سرمایه‌گذاری روی فناوری مناسب یکی دیگر از روش‌های استراتژی تحول دیجیتالی است. در این مرحله باید زیرساخت فعلی خود را ارزیابی و آن را با توجه به تغییرات تنظیم کنید. راه‌حل‌های مختلف می‌توانند به شما در تحول دیجیتال کمک کنند؛ اما بررسی تمام آن‌ها نیاز به تصمیم‌گیری زیادی دارد. بنابراین توصیه می‌کنیم برای جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه، در انتخاب فناوری مناسب که به بهترین شکل با کسب و کار شما مطابقت دارد، وقت بگذارید. برای این کار باید بدانید که ابزارها یا تکنولوژی‌هایی که شما را در این مسیر هدایت می‌کنند چه مواردی هستند. این فناوری‌ها می‌توانند برنامه‌هایی همچون مایکروسافت 365، استفاده از هوش مصنوعی، واقعیت افزوده یا تلفن‌های هوشمند مجهز به 5G باشند. پس قبل از سرمایه‌گذاری در فناوری جدید، از خود بپرسید که آیا این تکنولوژی با اهداف سازمان شما همسو است و چه شکاف‌ها و کاستی‌هایی را پر می‌کند؟
فراموش نکنید که این تحول بسیار فراتر از خرید و استفاده از فناوری جدید دیجیتالی است. بلکه نرم افزار مناسب می‌تواند ابزارهای جدید را در سیستم‌های قبلی به خوبی یکپارچه کند و تضمین نماید که حداکثر کارایی و بهره‌روی ایجاد می‌شود. دو راهکار زیر شما را در این فرآیند یاری خواهند داد:
- با توجه به شرایط کسب و کار خود و مطابق با نیازهای فعلی و اهداف نهایی، برنامه‌ریزی کنید.
- از فناوری‌های دیجیتالی یکپارچه و جامع کمک بگیرید که می‌توانند بر کاهش سیلوهای سازمانی موثر باشند و تجارت شما را متحد کنند.
بر شاخص‌های کلیدی عملکرد و روند تحقق اهداف نظارت کنید.
هنگامی که برنامه خود را اجرا کردید، وقت آن است که به نتایج نگاه کنید. به یاد داشته باشید که فرآیند تحول دیجیتال پایانی ندارد و شما باید به طور مداوم معیارها را تجزیه و تحلیل کنید و در صورت لزوم آن‌ها را تغییر دهید. همچنین لازم است استراتژی دیجیتال را بر اساس روندها و شرایط فعلی بازار به‌روز کنید. افزون بر این موارد، در راستای تدوین استراتژی تحول دیجیتال باید بدانید که شاخص‌ها و اهداف کلیدی عملکرد می‌بایست همگی از خط مشی راهنما پیروی کنند و نتایج رضایت‌بخشی در برنامه‌های کوتاه‌مدت تا بلندمدت داشته باشند. بنابراین نظارت بر روند دستیابی به اهداف بسیار مهم است. در زیر برخی از راهکارها را مشاهده می‌کنید:
- اهداف مورد نظر سازمان را به اقدامات فوری، کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم کنید.
- اطمینان حاصل کنید که تمامی تیم‌ها هم از خط مشی راهنما و هم از اقدامات خاصی که مسئول آن می‌باشند آگاه هستند.
- بهتر است یک تیم داخلی را برای نظارت بر همه اقدامات در سراسر کسب و کار در نظر بگیرید.
ارتباط و همکاری میان کارمندان را تقویت کنید.
یکی از نکاتی که باید در طراحی استراتژی تحول دیجیتال به خاطر باشید این است که کارمندان شما بزرگ‌ترین محرک‌های تغییر دیجیتال خواهند بود. بنابراین بدون وجود انگیزه کافی، پیشرفت می‌تواند از بین برود یا مورد قبول واقع نشود. در زیر با دو نکته مهم آشنا می‌شوید که به شما در تقویت این ارتباط کمک می‌کنند:
- کارگاه‌های تبادل نظر و جلسات جمع‌آوری بازخورد ایجاد کنید تا درک عمیق‌تری از مشکلات و نگرانی‌های کارکنان داشته باشید.
- اطمینان از تجربه‌ی کارمندان نیز در خط مقدم تغییرات دیجیتالی شناخته می‌شود؛ زیرا آن‌ها اولین کسانی هستند که تاثیرات آن را بیشتر احساس می‌کنند.
یک تیم اجرایی برای انجام استراتژی تحول دیجیتال تعیین کنید.
شما باید تعیین کنید که چگونه استراتژی‌های تدوین شده را اجرا خواهید کرد؟ چه کسی مسئول آن خواهد بود؟ در حقیقت شخص یا تیمی که این روند را رهبری می‌کند، باید به کارکنان کمک کند تا در زمان تغییر احساس امنیت کنند. این فرد می‌تواند مدیر ارشد دیجیتال (CDO) یا مدیر ارشد اطلاعات (CIO) یا حتی یک تیم خارجی باشد.
افزون بر این موارد، تیم منتخب باید تمایل به یادگیری و انطباق با فناوری‌های جدید را داشته باشد؛ زیرا کسب و کار شما همچنان در حال تکامل است. همچنین اجرای راهکارهای تحول دیجیتال یک فرآیند مستمر است و به همین دلیل سازمان‌ها به افراد متخصصی نیاز دارند تا همه چیز را در مسیر خود نگه دارد.
جمع‌بندی
در نهایت باید بدانید که استراتژی تحول دیجیتال شامل راهکارهای کاربردی برای دستیابی به اهداف هر کسب و کار می‌شود. برای اجرای این برنامه نیز باید وضعیت فعلی شرکت خود را تجزیه و تحلیل کنید و جایگاه آن را در میان رقبا بسنجید. سپس نوبت به بررسی نقاط ضعف و قوت سازمان، مشتریان بازار هدف و فناوری‌های دیجیتالی مناسب می‌رسد. با انجام این مراحل و نظارت مداوم بر آن‌ها می‌توانید موفقیت‌آمیزترین استراتژی تحول دیجیتالی را تنظیم کنید.
