امروزه با گسترش فناوری و تکنولوژی‌های متنوع و قدرتمند، نه تنها زندگی روزمره‌ی افراد دستخوش تغییر شده؛ بلکه عملکرد شرکت‌های زیادی نیز تحت تأثیر آن قرار گرفته است. توجه داشته باشید که تحول دیجیتال یا DT (Digital transformation) فقط به اجرای تغییرات جزئی محدود نمی‌شود و اساس کار یک سازمان را به طور کلی عوض می‌کند. این تحول در فرآیندهای عملیاتی، اجرایی، فرهنگ سازمان، مهارت کارکنان، نحوه‌ی انجام امور و غیره صورت می‌گیرد. به عبارتی دیگر شرکت‌ها برای همسو شدن با تغییرات کنونی و زنده نگه‌داشتن کسب و کار خود در محیط‌های رقابتی، می‌بایست تمامی جنبه‌های سازمان را با فناوری‌های دیجیتالی طراحی شده توانمندسازی کنند. این توانمندسازی از طریق تطبیق کارها با رویکردهای نوآورانه و تکنولوژی‌های دیجیتالی انجام می‌شود و نیازمند تغییرات شگرف و اساسی در زیرساخت‌های یک شرکت است. در ادامه برای آشنایی بیشتر با تحول دیجیتالی با بیت اند همراه شوید.
اگر بخواهیم مفهوم تحول دیجیتال را به زبان ساده بیان کنیم، باید بگوییم کهDigital transformation شامل استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای تغییر فرآیند کسب و کار به منظور کارآمدترشدن و موثرتر شدن است. هدف اساسی در این تحول این است که تطبیق امور با تکنولوژی‌های جدید و استفاده از آن باید باعث شود عملکرد و کیفیت تولید محصولات و خدمات، نحوه‌ی فروش آن‌ها، تعاملات با مشتریان، خدمات پشتیبانی و غیره بهبود یابد. توجه داشته باشید که هر تعریفی از تحول دیجیتال بسته به نوع صنعت و کسب و کار می‌تواند متفاوت باشد. با این حال مولفه‌ها و عناصر اصلی آن شامل بازنگری در مدل‌های کسب و کار، تغییرات زیربنایی، نوآوری با تجربه‌ی مشتری، درک بهتر نیازهای مخاطبان و همچنین به‌طور بالقوه بازسازی فرهنگ شرکت می‌شوند.
خوب است بدانید که تحول دیجیتال در کسب و کار می‌تواند فناوری‌های مختلفی را شامل شود؛ اما رایج‌ترین آن‌ها در حال حاضر رایانش ابری، اینترنت اشیا، کلان داده و هوش مصنوعی هستند. همچنین در طی چند سال آینده می‌توان انتظار داشت که توجه بیشتری به برخی دیگر از موضوعات فناوری مانند متاورس، بلاکچین و ارزهای دیجیتال شود. البته این تحول فقط در مورد استفاده از تکنولوژی نیست؛ بلکه تغییر فرآیندهای کسب و کار و فرهنگ شرکت به همان اندازه برای موفقیت این ابتکارات حیاتی هستند. در حقیقت پروژه‌های تحول دیجیتالی می‌توانند یک راه عالی برای سازمان‌های بزرگ برای داشتن یک مزیت رقابتی در بازار باشند.
نمونه‌هایی از تحول دیجیتالی
یکی از رایج‌ترین نمونه‌های تحول دیجیتال در کسب و کار انتقال سیستم‌های قدیمی به پلتفرم‌های ابری هستند. با انتقال سیستم‌های قدیمی‌تر به فضای ابری، به‌روزرسانی و تغییر برنامه‌ها در پاسخ به درخواست‌های کاربران جدید برای سازمان‌ها آسان‌تر می‌شود. در این مورد، Digital transformation به پشتیبانی از عملیات IT چابک و انعطاف‌پذیر کمک می‌کند و در نهایت باعث کارآمدتر و موثرترشدن فرآیند موجود می‌شود. افزون بر این موارد، استفاده از فناوری دیجیتالی برای تغییر یا حذف یک فرآیند کاری ناکارآمد نمونه خوبی از Digital transformation است. به عنوان مثال به دیجیتالی شدن سوابق کاغذی فکر کنید. در گذشته مدیریت اطلاعات و سوابق کاغذی بسیار سخت و دشوار بود. امروزه تکنولوژی باعث تغییر در نحوه‌ی ثبت اطلاعات یک سازمان، جستجو در سوابق دیجیتالی و اجرای سریع گزارش‌ها شده است. در حال حاضر نیز پیشرفت‌هایی در راستای تحول دیجیتال در حال انجام است.
به عنوان مثال به فروشگاه‌های خرده‌فروشی فکر کنید که به مشتریان اجازه می‌دهد تا از اپلیکیشن‌های واقعیت مجازی برای تجسم مبلمان در خانه‌ی خود استفاده کنند. در این مورد، تحول دیجیتالی تعامل فیزیکی سنتی خرده‌فروشی را به یک رابطه مجازی تبدیل می‌کند؛ جایی که مشتریان می‌توانند تجربه‌ی خرید بهتری داشته باشند و محصولات را از راه دور خریداری کنند. یکی از مشهورترین مثال‌های دیگر به شرکت زیبایی Avon International برمی‌گردد. این شرکت در گذشته معمولا محصولات خود را از طریق بازاریابی حضوری به فروش می‌رساند و سفارشات را از یک بروشور کاغذی جمع‌آوری می‌کرد. این مدل کسب و کار در طول بحران کرونا و قرنطینه کاملا غیرممکن بود. در نتیجه راه‌حل این چالش استفاده از فناوری‌های دیجیتالی بود که به نمایندگان اجازه می‌داد سفارش‌ها را از طریق واتساپ، پیام متنی، ایمیل یا تماس تلفنی دریافت کنند. جالب است بدانید که میزان فروش این سازمان از طریق کانال‌های تجارت الکترونیک در سه هفته‌ی اول پس از قرنطینه 6 برابر رشد کرد. این شرکت همچنین شروع به تولید بروشورهای دیجیتالی کرد که می‌توانستند راحت‌تر به‌روزرسانی و از طریق کانال‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شوند.
انواع مدل های تحول دیجیتال
Digital transformation می‌تواند در غالب 4 مدل صورت گیرد که در این بخش به طور کامل به آن‌ها می‌پردازیم. این 4 مدل شامل موارد زیر هستند که در هر کسب و کار به صورت متفاوتی انجام می‌شوند:
- تحول فرآیند (Process Transformation): این تحول در انجام امور و فرآیندهای سازمان روی می‌دهد و سبب بهبود کیفیت، کاهش زمان چرخه‌ی تولید و در نهایت صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود. (مثال: اتوماسیون اداری و فرآیندهای خودکار جایگزین دخالت نیروی انسانی و فرآیندهای دستی می‌شوند.)
- تحول مدل کسب و کار (Business Model Transformation): در این روش ارتباطات و تعاملات با مشتریان دستخوش تغییر و تحول می‌شود و به طور مستقیم بر کسب رضایت آن‌ها تمرکز دارد. (مثال: ارائه‌ی خدمات پشتیبانی آنلاین یا استفاده از چت‌بات جایگزین تماس‌های تلفنی زمان‌بر می‌شوند.)
- تحول دامنه (Domain Transformation): این تحول سبب توسعه و گسترش محصولات با اعمال تغییرات لازم می‌شود و افزایش دایره‌ی مخاطبان بازار هدف را به دنبال دارد. (مثال: محصولات و خدمات به‌روز می‌شوند، ویژگی‌های بیشتری به آن‌ها افزوده می‌شود و در نهایت جایگزین کالاهای قدیمی خواهند شد.)
- تحول فرهنگی یا تحول سازمانی (Cultural or Organizational Transformation): تحول فرهنگی یا سازمانی به رویکرد کلی هر شرکت اشاره دارد تا تمامی جنبه‌های آن با تغییرات اعمال شده همسو باشند. (مثال: روش‌های مدرن مدیریت پروژه و بهره‌گیری از ابزارهای دیجیتالی برای تحلیل بهتر داده‌ها، جایگزین روش‌های سنتی می‌شوند.)
تاثیرات تحول دیجیتال در جوامع مدرن
تحول دیجیتالی شیوه‌ی انجام کار، مرزهای تولید، توزیع و مصرف را تغییر می‌دهد. در نتیجه این روندها فرصت‌هایی مانند ظهور محصولات، فرآیندها و تکنیک‌های جدید را ایجاد می‌کنند. از طرفی دیگر، آن‌ها می‌توانند تهدیدی برای کارفرمایان و کارکنانی باشند که نیاز به تطبیق سازمان و مهارت‌های خود با آن دارند. همچنین تأثیر این تحول بر بازار کار خود را به عنوان الزامات جدید برای کسب مهارت‌های جدید در اجرای تعهدات نشان می‌دهد. به عنوان مثال کارکنان باید آموزش ببینند و مجددا تایید صلاحیت شوند تا در صورت لزوم با افراد دیگری جایگزین شوند که توانایی‌های لازم را دارند. خوب است بدانید که Digital transformation باعث به وجود آمدن مشاغل جدید نیز می‌شود و از طرفی دیگر، برخی از مشاغل موجود را بیهوده می‌کند. به عنوان مثال استفاده‌ی گسترده‌تر از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) یا فناوری‌های دیجیتالی جدید مانند موارد زیر می‌تواند بازارهای کار را به شدت تغییر دهد:
- تجزیه و تحلیل داده‌ها
- هوش مصنوعی (AI)
- چاپ سه بعدی
- فناوری cloud
- اینترنت اشیا (IoT)
- روباتیک
تحقیقات نشان داده است که Digital transformation به قطبی شدن بازار کار نیز کمک می‌کند و بر نیروی انسانی تأثیر بسزایی دارد. به عنوان مثال مشاغلی که نیاز به مهارت کم و متوسط دارند؛ با آمدن فرآیندهای خودکار می‌توانند تکنولوژی را جایگزین نیروی کار خود کنند. در آینده نیز تقاضا برای متخصصان با مهارت‌های بالا و مسلط به فناوری‌های دیجیتالی، کارآفرینی و تفکر خلاق بسیار مورد استقبال قرار می‌گیرد. در حقیقت Digital transformation شرکت‌ها را از درون تغییر می‌دهد و بر ساختارهای سازمانی و استراتژی‌های مدیریتی تأثیر می‌گذارد. همچنین بر تعامل و ارتباط با مشتریان، شرکا و رقبا نیز موثر است. در ادامه با دیگر تأثیرات آن آشنا می‌شوید.
کاهش هزینه‌ها در کسب و کار
توسعه‌ی فناوری‌های نوظهور و افزایش وابستگی به مدل‌های کسب و کار جدید به طور مستمر هزینه‌های مبادله را کاهش می‌دهد. همچنین فرآیندهای تجاری را بازتعریف و ساختارهای سازمانی را بهینه می‌کند. این کاهش هزینه در بیشتر موارد منجر به ورود رقبای جدید و پویایی بازار می‌شود و شرکت‌های تازه وارد اغلب مدل‌های تجاری دیگری دارند. از طرفی دیگر، تغییرات تکنولوژیکی می‌تواند فعالیت اقتصادی بیشتری را ایجاد کند که لازمه‌ی آن تولید محصولات و خدمات جدید یا بهبود و هدایت آن‌ها به دیجیتالی شدن است. در نتیجه هدف تحول دیجیتال بهبود کارایی و افزایش میزان اثربخشی کارکنان در سازمان است.
تأثیر مثبت بر عملکرد شرکت‌ها با فناوری‌های IT
تحول دیجیتال در کسب و کار فرصت‌های جدیدی را برای همکاری داخلی و خارجی فراهم می‌کند. به عنوان مثال فناوری‌های مجازی‌سازی مانند محاسبات ابری، به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا ذخیره‌سازی داده‌ها را متمرکز کنند و در عین حال دسترسی به آن‌ها را غیرمتمرکز نمایند. بنابراین این تحول به کارمندان اجازه می‌دهد تا به سرعت و از راه دور به منابع دیجیتال دسترسی داشته باشند و آن‌ها در صورت نیاز به اشتراک بگذارند. فناوری‌های ابری به شرکت‌های کوچک‌تر هم اجازه می‌دهد تا با پیاده‌سازی راه‌حل‌های رایانش ابری، هزینه‌های سخت افزاری و نرم افزاری خود را کاهش دهند.
افزون بر این موارد باید بدانید که فناوری‌های IT شرکت‌ها را وادار به تغییر در نحوه‌ی ارائه‌ی محصولات می‌کنند و سایر فعالیت‌های اضافی برون‌سپاری می‌شوند. (به خصوص در زمینه‌ی تولید و سازماندهی نیروی کار) همچنین سبب بهبود در موارد زیر هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی می‌شود:
- تجزیه و تحلیل داده‌ها با نظارت بر نتایج
- ارائه‌ی تراکنش‌های الکترونیکی
- دریافت گزارش از رضایت مشتری
- کنترل مدیران فرآیند تولید
- فروش از راه دور
- بهبود تجربه و رضایت مشتری
- امنیت اطلاعات و حفاظت از داده‌ها
از طرفی دیگر، بخش فناوری اطلاعات به ارائه‌ی آخرین و بهترین راه‌حل‌های امنیتی موجود در بازار می‌پردازد. برخی از این تغییرات شامل رمزگذاری اطلاعات، دسترسی محدود به شبکه‌ها و اتصال محفوظ به مراکز اصلی داده از سرویس خدمات ابری می‌شود. طبق آمارها خوب است بدانید که تقریبا 12 درصد از تجارت جهانی کالا از طریق تجارت الکترونیکی بین‌المللی انجام می‌شود که بیشتر آن‌ها توسط پلتفرم‌هایی مانند علی‌بابا، آمازون، eBay، Flipkart و Rakuten هستند. فراتر از تجارت الکترونیک، پلتفرم‌های دیجیتالی برای مشاغل سنتی و آزاد نیز شروع به ایجاد بازار کار جهانی‌تری کرده است. به عنوان مثال براساس تحقیقات انجام شده توسط شرکت مک کینزی، حدود 50 درصد از خدمات ارائه شده در جهان، در حال حاضر دیجیتالی شده‌اند. این دگرگونی‌ها شرکت‌های کوچک و متوسط را در سرتاسر جهان قادر می‌سازد تا با شرکت‌های بزرگ‌تر صنعت رقابت کنند.
تحول دیجیتال و تأثیر آن بر روابط انسانی
تحول دیجیتال و هوش مصنوعی (AI) بهره‌وری و رشد اقتصادی سازمان‌های تجاری را بهبود می‌بخشد؛ اما میلیون‌ها نفر در سراسر جهان ممکن است کار خود را از دست بدهند، مجبور به تغییر شغل شوند یا مهارت‌های خود را ارتقا دهند. همچنین شرکت‌ها ابزارهای مدرن و جدیدی را برای سازماندهی وظایف از راه دور برای کارکنان خود پیاده‌سازی می‌کنند. در نتیجه مهارت کارمندان برای کار با محصولات تخصصی فناوری اطلاعات از راه دور یک ضرورت برای حفظ شغل شناخته می‌شود.
همچنین روابط انسانی با افزایش دامنه‌ی پشتیبانی مشتریان بهینه‌سازی خواهد شد و این کار از طریق ابزارهایی مانند چت‌بات و ابزارهای اتوماسیون صورت می‌گیرد. توجه داشته باشید که یکی از عناصر مهم تحول دیجیتال در کسب و کار، فناوری و همچنین امکان نوآوری است. فناوری‌های جدید با استفاده از معماری‌ها و رویکردهای ابری ساخته شده‌اند. بنابراین تحول و پیشرفت‌‌های نرم افزاری و سخت افزاری می‌تواند تولید محصول و ارائه‌ی خدمات را کارآمدتر کند. در زیر با این تحولات آشنا می‌شوید:
- تسریع چرخه‌ی تولید و زمان تحویل کالا به مشتریان
- ارتقای کیفیت تعاملات با فناوری‌های IT تعاملی، چند کاناله و اتصال ثابت
- خدمات سفارشی‌سازی با استفاده از داده‌های دیجیتال
تأثیر فناوری‌های جدید در رفتار مشتریان
ابزارهای مدرن فناوری اطلاعات به تولیدکنندگان و ارائه دهندگان خدمات این امکان را می‌دهد تا رفتار مصرف‌کننده را بهتر پیگیری کنند و خواسته‌های آن‌ها را بررسی نمایند. سیستم‌های IT در بهبود مدیریت کسب و کار، خدمات مشتریان، شبکه‌های اجتماعی و دسترسی به اطلاعات مفید هستند و از علایق مخاطبان پشتیبانی می‌کنند. در نتیجه دسترسی به اطلاعات و اطلاع از خواسته‌های مصرف‌کنندگان منجر به جذب مشتریان وفادار می‌شود و تجربه و رضایت آن‌ها را بهبود می‌بخشد. این ویژگی‌ها فرآیندهای تجاری هر سازمان را بازسازی می‌کنند و روابط استراتژیک را در هر دو محیط B2C (کسب و کار به مشتری) و B2B (کسب و کار به تجارت) بازتعریف می‌کنند. توجه داشته باشید که برای کسب بهترین مزیت رقابتی در بازار، می‌بایست به دو عامل اساسی در این مورد دقت کنید که اجرای صحیح بازاریابی دیجیتال و امنیت سایبری است.
در نهایت باید بدانید که تحول دیجیتال در کسب و کار فرآیندی است که طی آن شرکت‌ها فناوری‌های جدید را در سراسر سازمان خود تعبیه می‌کنند تا تغییرات اساسی را به وجود آورند. این کار سبب افزایش بهره‌وری، چابکی و زنده نگه‌داشتن سازمان در محیط‌های رقابتی می‌شود. توجه داشته باشید که Digital transformation برای هر سازمان منحصربه‌فرد خواهد بود. به عنوان مثال یک شرکت ممکن است هوش مصنوعی یا محاسبات ابری را برای بهبود تجربه مشتری خود استفاده کند. از طرفی دیگر، یک سازمان ممکن است برای استفاده‌ی بهتر از یادگیری ماشین، زنجیره‌ی تامین خود را دوباره طراحی کند. با این حال این تحول برای اکثر شرکت‌ها مستلزم دور شدن از تفکر سنتی و رویکردهای تجربی و مشارکتی است و کل سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در نتیجه تحول با ظهور رویکردهای نورآورانه آغاز می‌شود و تمامی جنبه‌های یک کسب و کار را از فرهنگ سازمانی تا روابط انسانی، تولید محصولات و تجربه‌ی مشتریان در برمی‌گیرد.
