بیزینس پلن (Business Plan) چیست؟ آیا نوشتن طرح کسب‌وکار با موفقیت و سوددهی بیشتر برای انواع کسب‌وکارها در ارتباط است؟ به زبان ساده می‌توان گفت بیزینس پلن نقشه‌ی راهی است که به کسب‌وکارهای مختلف کمک می‌کند تا در جهت رشد و توسعه هرچه بیشتر خود، به‌صورت هدف‌مند حرکت کنند. شاید نوشتن طرح کسب‌وکار الزاما باعث موفقیت صد در صدی یک کسب‌وکار نشود، اما قطعا نداشتن آن باعث شکست و از بین رفتن بیزینس مربوطه می‌شود.
باتوجه به رقابتی که این روزها بین بیزینس‌ها به‌وجود آمده است، طبیعتا دانستن برخی موارد مانند اطلاع از تارگت مارکت، شناسایی رقبا و آنالیز روند فعالیت آنها، جزو الزامات است. در این مطلب توضیح می‌دهیم بیزینس پلن چیست و چه اهمیتی دارد و به شما می‌گوییم برای نوشتن یک طرح کسب‌وکار خوب باید به چه عواملی توجه کنید.
بیزینس پلن چیست؟ آیا با طرح کسب‌وکار تفاوت دارد؟ در پاسخ به این سوال عمومی باید بگوییم بیزینس پلن همان طرح کسب‌وکار و در حقیقت یک نقشه‌ی راه است که باعث پیشرفت شما در زمینهی رسیدن به اهداف‌تان می‌شود. این نقشه‌ی راه به شما کمک می‌کند یک برنامه‌ریزی دقیق برای مدل تجاری خود انجام بدهید و نسبت به اهداف خود با آگاهی بیشتری قدم بردارید. طرح کسب‌وکار، مانند یک ابزار مدیریتی، به شما کمک می‌کند از مسیر خارج نشوید و با استفاده از نتایج به‌دست‌آمده، بهترین تصمیم را برای رشد کسب‌وکار خود بگیرید.
بیزنس پلن به‌طور مشخص می‌گوید کسب‌وکار شما چیست و چه کاری انجام می‌دهد. همچنین نحوه‌ی ارائه‌ی خدمات و راه‌هایی که باعث دستیابی به اهداف شرکت و موفقیت آن می‌شود را بررسی می‌کند. نکته‌ی مهمی که نباید آن‌را فراموش کنید، این است که بیزینس پلن و بیزینس مدل باهم تفاوت دارند. بیزینس مدل در حقیقت یک برنامه و نقشه‌ی راه کوتاه‌مدت است؛ در حالی‌که بیزینس پلن، برنامه‌ی بلندمدت و باجزئیاتی است که تمام برنامه‌ریزی‌های مربوط به کسب‌وکار را تا چند سال آینده دربرمی‌گیرد.
چرا به بیزینس مدل نیاز داریم؟
در پاسخ به این سوال که الزام داشتن بیزینس پلن چیست؟ می‌توان گفت برای این‌که کمتر از مسیر اصلی دور شویم و هزینه‌ی کمتری بپردازیم؛ چه از نظر مالی و چه از نظر زمانی. معمولا در دو حالت کلی نیاز به داشتن بیزینس پلن بیشتر حس می‌شود:
- توسعهی کسب‌وکار
- راه‌اندازی استارتاپ
داشتن یک برنامه و نقشه‌ی راه مکتوب، به صاحبان کسب‌وکارها کمک می‌کند همه چیز را به‌درستی، با صرف کم‌ترین هزینه و بیشترین بازدهی پیش ببرند. چند مورد اساسی که از طریق داشتن طرح کسب‌وکار می‌توانیم از آنها اطلاع پیدا کنیم عبارتند از:
- آیا می‌توانیم بیزینس و کسب‌وکار خود را شروع کنیم؟
- برای توسعهی کسب‌وکار چه کارهایی باید انجام بدهیم؟
- به چه ابزارهایی برای راه‌اندازی و یا توسعهی بیزینس نیاز داریم؟
- آیا ایده‌ی ما ارزش سرمایه‌گذاری را دارد؟
- از چه طریقی می‌توانیم اقدام به جذب سرمایه‌گذار کنیم؟
- و…
در نتیجه‌ی دانستن موارد بالا، بهتر می‌توانیم کسب‌وکار خود را توسعه دهیم و باتوجه به ادامه‌ی مسیر و اهدافی که برای بیزینس خود داریم، تصمیمات بهتر و هدف‌مندتری بگیریم.
چه کسانی به بیزینس پلن نیاز دارند؟
در بخش‌های قبلی به‌طور کامل در این رابطه صحبت کردیم که بیزینس پلن چیست. همچنین توضیح دادیم در توسعهی کسب‌وکار و راه‌انداری استارتاپ، نیاز به داشتن طرح کسب‌وکار بسیار مهم و اساسی است. صاحبان این فعالیت‌ها، برای توسعه و راه‌اندازی بیزینس خود به مواردی که در ادامه ذکر شده است نیاز دارند.
- استخدام نیروهای خلاق و پویا
- جذب سرمایه‌گذار
- مدیریت منابع مالی و انسانی
- طراحی استراتژی هدف‌مند
بیزنس پلن به افراد در روند تیم‌سازی و تجاری‌سازی محصول، که از ارکان اصلی هر کسب‌وکاری هستند، کمک شایانی می‌کند.
بیزینس پلن چه بخش‌هایی دارد؟
بیزینس پلن شامل بخش‌های متفاوتی است که شناختن هر کدام از آنها به تهیه‌ی یک پلن مناسب کمک می‌کند. ما در ادامه بخش‌های مختلف یک بیزینس پلن را مورد بررسی قرار خواهیم داد:
1. معرفی محصول/خدمت/کسب‌وکار
در این قسمت نیاز است محصول یا خدمتی که ارائه می‌دهید را به‌صورت کامل معرفی می‌کنید و دلایل وجود آن را برای برطرف کردن نیاز یا حل مشکل مخاطب هدف شفاف کنید. معرفی محصول باید بتواند پاسخ‌گوی موارد زیر باشد:
- چگونگی نحوه‌ی عملکرد محصول یا خدمات ارائه شده
- معرفی و بررسی تارگت مارکت
- استراتژی توزیع و فروش محصول یا خدمت
- نحوه‌ی قیمت‌گذاری
2. شرح مشکل و یافتن راه حل
یکی از اصلی‌ترین بخش‌های یک طرح کسب‌وکار را می‌توان تعریف مشکل مشتریان و یافتن راه‌حل‌هایی برای پاسخگویی و برطرف کردن آن دانست. بهترین راه برای پیدا کردن مشکلات مشتریان، تعامل مستقیم با آنها است. در نتیجه‌ی این تعامل، می‌توان درک بهتری از مشکلات کسب‌وکار پیدا کرد و راه‌حل‌های مفیدتر و کاربردی‌تر اتخاذ کرد. تعامل سازنده با مشتریان، یک مزیت رقابتی بزرگ و مثبت در این زمینه محسوب می‌شود. هرچه این تعامل صمیمانه‌تر، هدف‌مند‌تر و در راستای حل هرچه بیشتر مشکلات مشتریان باشد، نتایج بهتری به‌همراه خواهد داشت.
مهم‌ترین سوالات در زمینهی شرح مشکل و یافتن راه‌حل در بیزینس پلن چیست؟
- محصول یا خدمت موردنظر چیست و چگونه به افراد ارائه می‌شود؟
- این محصول یا خدمت چگونه قرار است نیاز مشتری را رفع کند؟
- از نظر مشتریان محصول موردنظر چه نقاط ضعف و قوتی دارد؟
3. اهداف بیزینس
هر بیزینسی، از ابتدای شکل‌گیری، شامل دو نوع هدف خواهد بود:
- اهداف کوتاه مدت
- اهداف بلندمدت
آیا می‌دانید تفاوت و کاربرد هریک از این اهداف در بیزینس پلن چیست؟ اهداف بلند مدت، دید کلی‌تر و وسیع‌تری نسبت به مسیر دارند؛ اما اهداف کوتاه مدت جزئی‌تر هستند، و دید ریزبینانه‌تری به مسائل دارند. باتوجه به این موضوع، بهتر است در هنگام نوشتن نقشه‌ی راه، ابتدا اهداف بلندمدت را بررسی کرد، تا یک دید همه‌جانبه و کلی نسبت به مسیر پیدا کنیم و در ادامه‌ی آن اهداف کوتاه مدت، بررسی شوند.
4. تحقیقات بازار و تحلیل بازار هدف
آیا می‌دانید نقش تحقیقات بازار در بیزینس پلن چیست؟ در این بخش باید بتوانید مخاطب هدف خود و نیاز او را شناسایی کنید. همانطور که هر شخصی به ژانر خاصی از فیلم یا کتاب علاقه دارد و نمی‌توان یک سلیقه یا نیاز مشخص برای همه‌ی افراد تعیین کرد، در رابطه با خدمت یا محصول کسب‌وکار نیز باید به این مورد توجه داشت. باتوجه به گسترش فعالیت کسب‌وکارها در زمینه‌های گوناگون و افزایش رقابت در این زمینه:
- محصولی که ارائه می‌کنید، چه مزیتی نسبت به محصول رقبا دارد؟
- چه وجه تمایزی باعث می‌شود مشتریان به محصول شما روی بیاورند؟
با تحلیل بازار شما درک روشنی از مشتریان بالقوه، بازار هدف و دلیل‌تان برای انتخاب این بازار را پیدا می‌کنید. این موضوع به‌خصوص برای سرمایه‌گذارانی که قصد سرمایه‌گذاری روی بیزینس شما را دارند، بسیار حائز اهمیت است. به‌صورت کلی در بخش مربوط به تحقیقات بازار باید بتوانید به این پرسش‌ها پاسخ دهید:
- مشتری هدف کیست؟
- بازار هدف چیست و روی چه بخشی تمرکز می‌کند؟
- کسب‌وکار ما قرار است چه نیازی را برطرف کند؟
- از چه طریقی قرار است نیاز مشتری برطرف شود؟
- مبنای قیمت‌گذاری بر چه اساسی انجام می‌گیرد؟
5. تحقیقات بازاریابی
این مورد را با تحقیقات بازار اشتباه نگیرید. تحقیقات بازاریابی، مفهومی عمومی‌تر است و شامل مطالعه و تحلیل تمام جنبه‌های بازاریابی می‌شود. هدف از این کار در ابتدا شناسایی مشکل و سپس پیدا کردن راه‌حل برای آن است. اما تمرکز تحقیقات بازار بر روی شناسایی و آنالیز رفتار مشتری است و معمولا دایره‌ی محدودتری نسبت به تحقیقات بازاریابی دارد.
6. قیمت‌گذاری
نقش قیمت‌گذاری در بیزینس پلن چیست و به چه مواردی بستگی دارد؟ باید گفت قیمت‌گذاری تابع موارد مختلفی مانند نوع محصول، بازار هدف و اندازه‌ی آن است. پس از طراحی استراتژی و میزان کیفیت و هزینه‌ای که برای کسب‌وکار خود صرف می‌کنید، می‌توانید قیمت‌گذاری را انجام دهید.
7. صورت مالی
شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که نقش این مورد در بیزینس پلن چیست؟ بدون شک یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در نوشتن یک طرح کسب‌وکار عالی، محاسبات مالی است. اگر به تازگی کسب‌وکار خود را راه انداخته باشید، ممکن است این کار کمی برایتان دشوار باشد. برای این کار می‌توانید از افراد و یا برخی نرم‌افزارهای موجود کمک بگیرید. پیش‌بینی مالی است که مشخص می‌کند آیا کسب‌وکار شما شانسی برای ادامه و فعالیت دارد یا نه. شما باید بتوانید بودجه‌ها را مدیریت کنید و مدیریت مالی دارایی‌ها را به‌صورت مداوم انجام دهید. همچنین برای انجام هر مرحله زمان و هزینه را مدیریت کنید و… . مدیریت منابع مالی می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری در کسب‌وکار شما را تا حد امکان پایین بیاورد و از ضرردهی‌های هنگفت جلوگیری کند.
بیت اند با ارائه‌ی نرم‌افزار Microsoft Dynamics 365، توانسته پاسخ‌گوی نیاز افراد در زمینه‌های مختلف فروش، بازاریابی، مدیریت پروژه و… باشد. اگر به مشاوره در این زمینه نیاز دارید، می‌توانید با کارشناسان بیت اند در ارتباط باشید.
8. خلاصه اجرایی طرح
خلاصه اجرایی، در حقیقت یک نمای کلی است که شما از کسب‌وکار خود ترسیم می‌کنید و شامل موارد زیر می‌شود:
- توضیح مختصر از تیم و روند تیم‌سازی
- خلاصه‌ای از مشکلی که مشغول حل کردن آن هستید.
- نمای کلی از بازار هدف
- خلاصه‌ی وضعیت مالی
- راه‌حل‌های موردنظر برای توسعهی استراتژی
9. فروش و بازاریابی
پیش از نوشتن بخش مربوط به فروش و بازاریابی در پلن بیزینس خود، لازم است به خوبی در زمینهی تحقیقات بازار و بازاریابی مطالعه کرده باشید و بدانید نقش آنها در بیزینس پلن چیست. اگر این مراحل به خوب طی نشود، عملا سوددهی اتفاق نخواهد افتاد. در بخش فروش و بازاریابی لازم است:
- برنامه‌ریزی برای رسیدن به بازار هدف و مشتریان بالقوه را شرح دهید.
- نحوه‌ی فروش و ارائه‌ی محصول یا خدمت به بازار را مشخص کنید.
- باتوجه به هزینه‌ها، قیمت‌گذاری مناسبی روی محصول انجام دهید.
در بخش بازاریابی و فروش محصول، برنامه‌ای که باعث فروش بیشتر و سوددهی بالاتری باشد، قطعا انتخاب مناسب و هوشمندانه‌ای است که از طریق سه اصل بالا به‌دست می‌آید.
10. آنالیز رقبا
پیش‌تر نیز به این مسئله مهم اشاره کردیم که اگر عملکرد رقبا را تحلیل و بررسی نکنیم، در آینده دچار مشکلات زیادی خواهیم شد. در نتیجه در این بخش از طرح بیزینس لازم است با پاسخ به سوالات زیر، رقبا را آنالیز کنیم:
- رقبا چه افراد یا گروه‌هایی هستند؟
- نقاط قوت و ضعف آنها در چیست؟
- هدف اصلی رقبا در بازار چیست؟
- رقبای فعلی چه بازاری را هدف گرفته‌اند؟
باتوجه به توضیحات ارائه شده حتما متوجه اهمیت این موضوع شدیم که نقش آنالیز رقبا در بیزینس پلن چیست. با وجود بیشتر شدن انواع کسب‌وکارها و استارتاپ‌ها، اگر نتوانیم رقیب‌های مربوط به کسب‌وکار خود را آنالیز کنیم، باید خود را آماده‌ی شکست خوردن و موفق نشدن در بیزینس کنیم.
11. تیم مدیریتی
معمولا این مدیران هستند که نقشه‌ی راه را برنامه‌ریزی می‌کنند، طراحی استراتژی انجام می‌دهند و سعی می‌کنند نیازهای بیزینس را برآورده کنند. با شناخت این افراد و ذهنیتی که دارند، شناسایی بیزینس و کسب‌وکار نیز راحت‌تر می‌شود. معرفی تیم مدیریتی، به‌خصوص برای سرمایه‌گذارانی که قصد سرمایه‌گذاری روی کسب‌وکار شما را داشته باشند، بسیار مهم و ضروری است.
12. ضمیمه
ضمیمه یا پیوست، همانطور که از نام آن پیداست، بخش جدایی‌ناپذیر و یا ضروری در طرح کسب‌وکار نیست و تنها برای اطلاعات بیشتر مورداستفاده قرار می‌گیرد. با این وجود این سوال پیش می‌آید که کاربرد ضمیمه در بیزینس پلن چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم هرگونه نمودار و جدول، یادداشت، عکس و یا سایر اطلاعاتی که به روند کاری بیزینس شما کمک می‌کند، در این بخش قرار می‌گیرند. هرچه نقشه‌ی راه شما با جزئیات بیشتر و دقیق‌تر باشد، روند بهتری را نیز طی خواهد کرد؛ بنابراین از این بخش می‌توان برای اطلاعات تکمیلی و دقیق‌تر معرفی کسب‌وکار استفاده کرد.
بیزینس پلن خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
از آن‌جایی که طرح کسب‌وکار، در واقع نقشه‌ی راه و نشان‌دهنده‌ی تمام فعالیت‌هایی است که برای رشد و توسعه بیزینس انجام می‌شود، لازم است همواره مورد بازنگری قرار گیرد. به‌روز بودن طرح کسب‌وکار باعث می‌شود تغییراتی که لازم است باتوجه به شرایط و روند بهبود و یا پس‌رفت پروژه اعمال شود، انجام گیرد. این تغییرات و به‌روز بودن‌ها باعث می‌شود اگر در بخشی از پروژه نتیجه‌ی مثبتی حاصل شده است، از طریق توسعه استراتژی آن‌را گسترش دهیم. اگر هم نتیجه‌ی مثبتی به‌دست نیامده است، با تغییر دادن شیوه‌ی قبلی و طراحی استراتژی دیگر، پروژه را در مسیر بهتری قرار دهیم. نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید، کیفیت است نه کمیت. نوشتن یک طرح کسب‌وکار با تعداد صفحات بالا، الزاما نشان‌دهنده‌ی جامع بودن آن نیست.
ویژگی‌های اصلی بیزینس پلن چیست و چه مواردی را باید در نگارش آن رعایت کنیم؟
زمانی که شروع که به نوشتن می‌کنید باید بدانید که که ویژگی‌های اصلی یک بیزینس پلن چیست. موارد زیر را در نگارش و تهیه‌ی طرح خود در نظر بگیرید:
- منحصر بهفرد باشد.
- آنالیز روند رقبا را به دقت انجام دهد.
- منطقی و واقع‌بینانه نوشته شده باشد.
- نمایی کلی از برنامه‌های بیزینس را شرح دهد.
- فعالیت جامعی در زمینهی بازاریابی داشته باشد.
- وظایف مدیران و کارمندان را به وضوح شرح دهد.
- نیازهای مالی را بررسی کرده و آن‌را به‌روز نگه دارد.
نحوه‌ی نوشتن مدل کسب و کار موفق
اولین و مهم‌ترین نکته در نوشتن بیزینس پلن چیست؟ نترسیدن و شروع کردن! شاید این اولین تجربه‌ی شما در زمینهی نوشتن یک طرح برای بیزینس باشد، اما مسئله را برای خود سخت نکنید. باتوجه به نکاتی که در بخش‌های قبل عنوان کردیم، شروع به نوشتن برنامه‌ی خود کنید. در این زمینه می‌توانید از نرم‌افزارهای طراحی شده برای این کار نیز کمک بگیرید.
بیت اند با ارائه‌ی نرم‌افزار جامع Microsoft Dynamics 365 می‌تواند در این زمینه کمک شایانی به شما بکند. تا حد امکان طرح کسب‌وکار خود را کوتاه، ساده و قابل انعطاف بنویسید. فراموش نکنید شما قرار است به‌صورت مداوم از این نقشه استفاده کنید. هرچه این نقشه‌ی راه کوتاه‌تر و شفاف‌تر نوشته شود، استفاده از آن برای تمام افراد تیم راحت‌تر است و نتایج بهتری نیز به همراه خواهد داشت.
جمع‌بندی
بیزینس پلن یا طرح کسب‌وکار، نقشه‌ی راهی است که به استارتاپ‌های تازه تاسیس و همچنین بیزینس‌هایی که قصد توسعه و رشد کار خود را دارند، کمک بسیار زیادی می‌کند. نوشتن یک طرح کسب‌وکار همه جانبه، شاید الزاما تضمین‌کننده موفقیت صد در صدی کسب‌وکار موردنظر نباشد، اما می‌تواند در شناسایی نقاط قوت و ضعف بیزینس بسیار کمک‌کننده باشد. در این مطلب علاوه‌بر این‌که توضیح دادیم بیزینس پلن چیست، نکات مهم برای نوشتن یک طرح کسب‌وکار همه‌جانبه را نیز مورد بررسی قرار دادیم. بدون شک استفاده از این نقشه‌ی راه، یک گام مهم در موفقیت و پیش‌برد اهداف در هر کسب‌وکاری خواهد بود.
